Michel Manassen 

Michel is als jongste van de zes kinderen in het gezin van Mozes en Johanna Manassen-Creveld geboren in 1928. De slagerij van Mozes Manassen is in de loop van de tijd op drie adressen op de Amsterdamsestraatweg gevestigd: [1]

1930	1932 t/m 1940	1941/ 1942

 De kinderen Manassen ruim voor de oorlog; Michel links naast zijn zussen; Mani ontbreekt. [2]

Michel gaat als hij zes jaar is naar de openbare lagere school op de Johan Roëllstraat 2. Zijn twee jaar oudere broer Mani (Emanuel) is verstandelijk beperkt en gaat naar de BLO (buitengewoon lager onderwijs) school op de Kruisdwarsstraat. 

In de zomervakantie van 1941 krijgen de ouders van Michel bericht dat hij na de vakantie niet meer naar zijn eigen school mag, maar dat hij moet wachten tot er een nieuw op te richten Joodse school is gevormd. Half oktober is het zover en Michel is ingeschreven op de Joodse school in Ondiep:

Michel; foto uit het begin van de oorlog; waarschijnlijk genomen op de Gaardbrug in Utrecht. [2]

Als in de lente van 1942 de oudste broer van Michel, Simon, wordt opgepakt vanwege zwarte handel in vlees, besluit het gezin onder te duiken. Simon komt samen met zijn veel jongere broers Mani en Michel dankzij hulp van het gezin Elsendoorn terecht bij een jong kinderloos echtpaar in Zuilen. Daar zit de 12-jarige Michel samen met zijn broers tot in de zomer van 1942 als de razzia's op gang komen. Als er in de buurt ook een razzia is, durft het jonge echtpaar waar ze ondergedoken zitten, het niet meer aan om de jongens in huis te hebben. Simon gaat op pad om een ander onderkomen te vinden. Vader Mozes heeft voldoende zwart geld gespaard om voor het gezin de onderduik te kunnen betalen. [3] Het lukt Simon met behulp van de ondergrondse [4] en het geld van zijn vader een plek te regelen voor Michel bij de familie van der Linden. Maar als het daar te gevaarlijk wordt, zorgt Simon voor een plek in het Limburgse plaatsje Ysselsteyn. Zodra hij daar op een boerderijtje aankomt moet hij de boerin assisteren bij de bevruchting van een varken door een mannetjes-varken. De 13-jarige Michel is door dat boerengezin behoorlijk uitgebuit. 

In Limburg komt Michel toevallig ook nog zijn zussen tegen. Hij herkent zijn zussen wel, maar zij herkennen hem niet. [5]  

In 1944 is Michel bij een straat razzia opgepakt. Het lukt hem om uit de vrachtwagen te springen en te vluchten. Hij probeert onderdak of hulp te krijgen bij de pastoor van het dorp, maar die weigert. 'Sindsdien had hij een hekel aan de katholieke kerk', vertelt zijn weduwe. Uiteindelijk is hij weer opgepakt en is hij gedeporteerd naar de Duitse plaats Remscheid. Het bijzondere is dat hij niet is opgepakt omdat hij joods was, maar vanwege de Arbeitseinsatz. Dat blijkt ook uit een aantekening op zijn kaart in de Joodse Raad Cartotheek: [6]

'Niet als Jood, maar als onderduiker op 5-10-'44 gearresteerd in Venraay en rechtstreeks (niet via Amersfoort) via Wupperthal naar diverse straflager in Duitsland gestuurd.'

 In Remscheid werkt Michel als stukadoor, terwijl hij volgens zijn dochter en zijn weduwe absoluut onhandig was; 'maar hij kon goed vertellen hoe het moest'. [5]

 Hij maakt er bombardementen door de geallieerden mee. Door voedselgebrek vermagert Michel zo erg dat een Duitse officier tegen hem zegt dat hij eten mag halen in de kazerne. 

Na de bevrijding loopt Michel op slechte schoenen terug naar Nederland; een tocht van meer dan 100 kilometer. In Nederland kan hij het laatste stuk meerijden met een auto van het Rode Kruis.

Het is heel bijzonder dat alle acht leden van het gezin Manassen de oorlog hebben overleefd. Zij staan vermeld op de registratielijst van joden die zijn teruggekeerd uit de kampen of uit de onderduik:

Het lijkt hier alsof het gezin kan terugkeren naar het huis en slagerij op de Amsterdamsestraatweg 309, maar de praktijk is anders. Het gezin kreeg de woning toegewezen op het H.J. Schimmelplein 32 bis. Over het wonderbaarlijke overleven van het hele gezin inclusief Michel, schrijft oudste broer Simon in zijn boek: 'Het was ongelofelijk. Zelfs Michel voor wiens leven we hadden gevreesd, keerde fysiek ongedeerd terug. Toen we naar zijn verhaal luisterden, beseften we dat hij misschien meer had geleden dan wij.' 

Het gezin is berooid. En ze vragen hulp aan bij het Nederlands Volksherstel. Hier hun registratie op 15 oktober 1945: [7]

Behalve Mani vliegen langzamerhand de kinderen van Mozes en Johanna uit. Michel werkt in herenmodezaken. Later komt hij in vaste dienst bij de winkelketen van de Gebroeders Coster, herenmode 'voor vader en zoon'. In het filiaal in Zaandam ontmoet Michel zijn vrouw Gerda de Haan. 

Hoewel hij op latere leeftijd is afgekeurd vanwege fysieke klachten, blijft hij toch nog een dag in de week werken. Op 17 april 2015 overlijdt Michel op 86-jarige leeftijd.

Michel Manassen 1928 - 2015 [2]